PRZEBACZENIE PRZY ROZWODZIE

1. WSTĘP

W przebaczeniu małżonka mieści się oświadczenie o puszczeniu w niepamięć przewinień drugiego małżonka. Następuje ono jednak nie przez sam fakt przebaczenia i pojednania się małżonków, lecz przez to, że z czasem związek przyczynowy między przebaczonymi uchybieniami a wzajemną postawą małżonków i stanem ich pożycia przestał istnieć. Z samego faktu przebaczenia nie wynika jeszcze, jakoby w żadnym razie przebaczone uchybienia nie mogły się już przyczyniać do późniejszego rozkładu.

Stan pożycia małżonków w danej chwili jest wypadkową wynikającą z wszystkich okoliczności i zdarzeń przeszłych i obecnych, które kształtują go dodatnio lub ujemnie. Bez względu na to, czy dana okoliczność powstała przed przebaczeniem, czy po nim, musi być oceniona jako wyraz istniejącego stanu rzeczy. W wyniku tej oceny może ona być zakwalifikowana jako ważny lub nie dość ważny powód rozkładu albo w ogóle zdyskwalifikowana jako powód rozkładu, ale nie może być w żadnym razie tylko dlatego pomijana, że jest chronologicznie wcześniejsza niż inne okoliczności. Wprawdzie w przebaczeniu mieści się niejako oświadczenie o puszczenie w niepamięć przewinień drugiego małżonka, niemniej jednak następuje ono w gruncie rzeczy nie przez sam fakt przebaczenia i pojednania się małżonków, lecz przez to, że z czasem związek przyczynowy między przebaczonymi uchybieniami a wzajemną postawą małżonków i stanem ich pożycia przestał istnieć. Z faktu samego przebaczenia nie wynika jeszcze, jakoby w żadnym razie przebaczone uchybienia nie mogły się już przyczyniać do późniejszego rozkładu. Pogląd przeciwny sprzeczny byłby z istotą ciągłości pożycia małżeńskiego. Czy przebaczone fakty stały się współprzyczyną powstałego później zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżonków, będzie musiał sąd rozstrzygnąć na tle konkretnych okoliczności poszczególnego wypadku.

2. PONOWNE POWOŁYWANIA SIĘ

Zarówno wyraźne jak i dorozumiane wybaczenie krzywdy wyrządzonej przez jednego z małżonków drugiemu należy w zasadzie traktować jako uwarunkowane odpowiednim zachowaniem się małżonka na przyszłość. W przypadku ponownego uchybienia tego samego lub innego rodzaju małżonek żądający rozwodu może powoływać się również i na krzywdy już wybaczone; rzeczą sądu będzie ocenić, czy odnowione nową krzywdą poczucie dawnej krzywdy było jeszcze dostatecznie silne, żeby krzywda dawna mogła stanowić współprzyczynę rozwodu.

3. PRZEBACZENIE ZDRADY

Kodeks rodzinny nie nadaje przebaczeniu charakteru okoliczności, wyłączającej możność powoływania się na cudzołóstwo jako na przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego. W płaszczyźnie przepisów kodeksu  rodzinnego zagadnienie sprowadza się do oceny, czy cudzołóstwo przyczyniło się do rozłamu w małżeństwie. Ustalenie związku przyczynowego między cudzołóstwem a rozkładem pożycia pociąga za sobą - na wniosek małżonka niewinnego - orzeczenie rozwodu z winy współmałżonka, który naruszył zasadę wierności małżeńskiej. Nie można jednak wyłączyć takiej sytuacji, że mimo popełnionego przez jednego z małżonków cudzołóstwa, pożycie ich nadal trwa, przy czym widoczny jest zamiar stron utrzymania małżeństwa. Gdy w małżeństwie tym po upływie pewnego czasu nastąpi rozłam, rzeczą Sądu będzie ocenić, czy utrzymywanie pożycia małżeńskiego w okresie po uzyskaniu wiadomości o cudzołóstwie pozornie tylko świadczyło o puszczeniu w niepamięć przewinienia współmałżonka, w rzeczywistości zaś zalążki rozłamu nadal istniały i w rezultacie doprowadziły do rozkładu pożycia małżeńskiego.

Dla oceny wpływu na rozkład pożycia małżonków popełnionego przez jednego z nich cudzołóstwa, w przypadku kontynuowania pożycia już po otrzymaniu przez małżonka niewinnego wiadomości o cudzołóstwie, decydujące znaczenie ma materiał dowodowy, który pozwoliłby na analizę reakcji małżonka niewinnego na cudzołóstwo współmałżonka. Gdyby się bowiem okazało, że powód od chwili ustalenia cudzołóstwa żony zareagował na nie w sposób, który nie nastręczałby wątpliwości w przedmiocie negatywnego ustosunkowania się do dalszego trwania małżeństwa - to trafny okazałby się wniosek zaskarżonego wyroku o wyłącznej winie pozwanej w rozłamie małżeństwa. W przypadku jednak, gdyby materiał dowodowy nie wskazywał na takie zdecydowane ustosunkowanie się powoda do przewinienia żony, usprawiedliwiony byłby wniosek, że rozkład pożycia zapoczątkowało cudzołóstwo pozwanej, ostatecznie jednak rozkład pogłębił się i ustalił na skutek wstąpienia powoda w związek z inną kobietą. Taki stan rzeczy uzasadniałby orzeczenie rozwodu z winy obu stron.